Trí tuệ nhân tạo là gì? Vai trò của AI trong thời đại mới

Trong hơn một thập kỷ qua, trí tuệ nhân tạo được đưa vào là một trong những ngành công nghệ quan trọng hàng đầu. Chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp cụm từ trí tuệ nhân tạo ở trong bất kỳ ngành nghề nào. Vậy trí tuệ nhân tạo là gì? Nó có vai trò như thế nào trong thời đại công nghệ kỹ thuật số hiện đại? Tìm hiểu ngay những thông tin hữu ích về trí tuệ nhân tạo tại bài viết dưới đây.

1. Trí tuệ nhân tạo là gì?

Trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence – AI) là một nhánh rộng lớn của ngành khoa học máy tính. Chúng liên quan đến việc xây dựng những máy móc thông minh có khả năng thực hiện các hoạt động đòi hỏi đến trí thông minh của con người. Trí tuệ nhân tạo ra đời đã tạo ra sự thay đổi mô hình trong hầu hết các lĩnh vực kinh doanh.

Các hệ thống trí tuệ nhân tạo có thể thực hiện các hoạt động liên quan đến nhận thức của con người như: diễn giải bằng lời nói, chơi trò chơi,…Các hệ thống này có thể hoạt động dựa trên cách xử lý lượng dữ liệu khổng lồ, tìm kiếm các mẫu để xây dựng các mô hình chung trong quá trình đưa ra quyết định. Trong một vài trường hợp, con người sẽ trực tiếp giám sát quá trình học của AI, củng cố các quyết định đúng và ngăn cản, sửa chữa những sai lầm. Có một số hệ thống AI được thiết kế mà không cần sự giám sát, chúng dựa trên sự lặp đi lặp lại để tìm ra những quy luật đúng. 

Phân loại của trí tuệ nhân tạo

Dựa trên độ phức tạp của các hành động mà một hệ thống có thể thực hiện, AI có thể chia thành 4 loại:

2. Lịch sử hình thành của trí tuệ nhân tạo 

Thuật ngữ trí tuệ nhân tạo được đặt ra vào những năm 1956. Cho đến ngày nay, AI trở nên phổ biến hơn với khối lượng dữ liệu tăng lên, các thuật toán nâng cao cũng như những cải tiến về sức mạnh tính toán và lưu trữ. 

Những năm 1950, đã có những nghiên cứu ban đầu về AI khám phá các chủ đề như phương pháp giải quyết vấn đề và biểu tượng. Đến năm 1960, Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ quan tâm đến chủ đề này và bắt đầu tạo ra máy tính để bắt chước suy luận cơ bản của con người. 

Năm 1970, Cơ quan dự án Nghiên cứu Tiên tiến quốc phòng (DARPA) đã hoàn thành các dự án lập bản đồ đường phố, tiếp theo đó là sản xuất trợ lý cá nhân thông minh vào năm 2003. 

Những dấu mốc quan trọng trong lịch sử hình thành và phát triển của trí tuệ nhân tạo AI

• 1950, sinh viên đại học Harvard: Marvin Minsky và Dean Edmonds xây dựng SNARC – máy tính mạng thần kinh đầu tiên.
• 1954) Thí nghiệm dịch máy Georgetown-IBM tự động dịch 60 câu tiếng Nga được chọn lọc cẩn thận sang tiếng Anh.
• (1956) Cụm từ “trí tuệ nhân tạo” được đặt ra tại Dự án Nghiên cứu Mùa hè Dartmouth về Trí tuệ Nhân tạo. Được dẫn dắt bởi John McCarthy, hội nghị được nhiều người coi là nơi khai sinh ra AI.
• 1956 Allen Newell và Herbert Simon chứng minh Logic Theorist (LT) – chương trình suy luận đầu tiên.
• 1958 John McCarthy phát triển ngôn ngữ lập trình AI Lisp và xuất bản “Programs with Common Sense” – bài báo đề xuất giả thuyết người nhận lời khuyên – một hệ thống AI hoàn chỉnh với khả năng học hỏi kinh nghiệm hiệu quả như con người. 
• 1959 Allen Newell, Herbert Simon và JC Shaw phát triển bộ giải quyết vấn đề chung (GPS), một chương trình được thiết kế để bắt chước cách giải quyết vấn đề của con người.
• Cùng năm đó, Herbert Gelernter phát triển chương trình Chứng minh Định lý hình học; John McCarthy và Marvin Minsky thành lập dự án trí tuệ nhân tạo MIT.
• 1963 John McCarthy bắt đầu phòng thí nghiệm AI tại Stanford.
• 1972 Ngôn ngữ lập trình logic PROLOG ra đời.
• 1980 Digital Equipment Corporations phát triển R1 (XCON) – hệ thống chuyên gia thương mại đầu tiên thành công. Hệ thống được thiết kế để định cấu hình các đơn đặt hàng cho các hệ thống máy tính mới.
• 1982 Bộ thương mại Quốc tế và Công nghiệp Nhật Bản khởi động dự án Hệ thống máy tính thế hệ thứ 5. Mục tiêu của hệ thống này là phát triển hiệu suất giống như siêu máy tính và nền tảng đề phát triển AI.
• 1983, chính phủ Hoa Kỳ đã khởi động Sáng kiến điện toán chiến lược để cung cấp nghiên cứu do DARPA tài trợ về điện toán tiên tiến và AI
• 1991 trong Chiến tranh vùng Vịnh, các lực lượng Hoa Kỳ triển khai DART, một công cụ lên kế hoạch và lập kế hoạch hậu cần tự động.
• 1993, DARPA kết thúc Sáng kiến ​​Điện toán Chiến lược vào năm 1993 sau khi chi gần 1 tỷ đô la và không đạt được kỳ vọng.
• 1997 Deep Blue của IBM đánh bại nhà vô địch cờ vua thế giới Garry Kasparov.
• 2005 STANLEY – một chiếc ô tô tự lái, giành chiến thắng trong Thử thách lớn của DARPA.
• 2005 Quân đội Hoa Kỳ bắt đầu đầu tư vào các robot tự động như “Big Dog” của Boston Dynamics và “PackBot” của iRobot.
• 2008 Google tạo ra những bước đột phá trong nhận dạng giọng nói và giới thiệu tính năng này trong ứng dụng iPhone của mình.
• 2011 Watson của IBM dễ dàng đánh bại đối thủ trên Jeopardy!. 
• 2011 Apple phát hành Siri, trợ lý ảo hỗ trợ AI thông qua hệ điều hành iOS. 
• 2012 Andrew Ng, người sáng lập dự án Google Brain Deep Learning, cung cấp cho mạng lưới thần kinh sử dụng thuật toán học sâu 10 triệu video trên YouTube dưới dạng tập huấn luyện. Mạng thần kinh đã học cách nhận ra một con mèo mà không cần cho biết con mèo đó là gì, mở ra kỷ nguyên đột phá cho mạng thần kinh và tài trợ học sâu.
• 2014 Google chế tạo ô tô tự lái đầu tiên vượt qua bài kiểm tra lái xe của tiểu bang. 
• 2014 Alexa của Amazon, một thiết bị thông minh cho ngôi nhà ảo , được phát hành.
• 2016 AlphaGo của Google DeepMind đánh bại kỳ thủ cờ vây vô địch thế giới Lee Sedol. Trước đó, sự phức tạp của trò chơi cổ xưa của Trung Quốc được coi là một rào cản lớn cần giải quyết trong AI.
• 2016 “Người máy công dân” đầu tiên tên là Sophia, được tạo ra bởi Hanson Robotics và có khả năng nhận dạng khuôn mặt, giao tiếp bằng lời nói và nét mặt.
• 2018 Google phát hành công cụ xử lý ngôn ngữ tự nhiên BERT , giảm các rào cản trong việc dịch và hiểu các ứng dụng ML.
• 2018 Waymo ra mắt dịch vụ Waymo One, cho phép người dùng trên khắp khu vực đô thị Phoenix yêu cầu nhận hàng từ một trong những phương tiện tự lái của công ty.
• 2020 Baidu phát hành thuật toán Linear Fold AI của mình cho các nhóm khoa học và y tế đang làm việc để phát triển vắc-xin trong giai đoạn đầu của đại dịch SARS-CoV-2. Thuật toán có thể dự đoán trình tự RNA của virus chỉ trong 27 giây, nhanh hơn 120 lần so với các phương pháp khác.
• 2020 OpenAI phát hành mô hình xử lý ngôn ngữ tự nhiên GPT-3 , có thể tạo văn bản được mô phỏng theo cách mọi người nói và viết. 
• 2021 OpenAI xây dựng trên GPT-3 để phát triển DALL-E , có thể tạo hình ảnh từ lời nhắc văn bản.
• 2022 Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia công bố bản thảo đầu tiên của Khung quản lý rủi ro AI , hướng dẫn tự nguyện của Hoa Kỳ “để quản lý rủi ro tốt hơn cho các cá nhân, tổ chức và xã hội liên quan đến trí tuệ nhân tạo.”
• 2022 DeepMind ra mắt Gato , một hệ thống AI được đào tạo để thực hiện hàng trăm tác vụ, bao gồm chơi Atari, tạo chú thích cho hình ảnh và sử dụng cánh tay rô-bốt để xếp các khối.
• 2022 OpenAI ra mắt Chat GPT, một chatbot được hỗ trợ bởi mô hình ngôn ngữ lớn, thu hút hơn 100 triệu người dùng chỉ sau vài tháng.
• 2023 Microsoft ra mắt phiên bản Bing được hỗ trợ bởi AI, công cụ tìm kiếm của hãng, được xây dựng trên cùng một công nghệ hỗ trợ Chat GPT.
• 2023 Google công bố Bard, một AI đàm thoại cạnh tranh.

3. Trí tuệ nhân tạo quan trọng như thế nào trong thời đại mới

Đi theo lịch sử hình thành của trí tuệ nhân tạo, chúng ta không thể phủ nhận được rằng AI đã và đang đóng vai trò vô cùng quan trọng trong tiến trình phát triển của loài người. 

• AI bổ sung trí thông minh cho các sản phẩm hiện có: Các sản phẩm trong hiện tại có thể được cải tiến khả năng khi sử dụng AI. Điển hình như Siri đã được thêm vào như một tính năng cho sản phẩm mới của Apple. Tự động hóa, nền tảng đàm thoại, bot và máy thông minh có thể được kết hợp với lượng lớn dữ liệu để cải thiện nhiều công nghệ.
• AI thích ứng thông qua các thuật toán học tập lũy tiến: AI tìm được cấu trúc và tính quy luật trong dữ liệu để các thuật toán có thể học được các kỹ năng. 
• AI phân tích dữ liệu nhiều hơn và sâu hơn: Với việc sử dụng các mạng thần kinh có nhiều lớp ẩn AI có thể phân tích dữ liệu nhiều hơn và sâu hơn. Nếu như trước đây, việc xây dựng một hệ thống phát hiện gian lận với 5 lớp ẩn là không thể thực hiện, thì giờ đây mọi thứ đã được cải thiện thông qua Big data và sức mạnh của máy tính. 
• AI đạt được độ chính xác đáng kinh ngạc thông qua mạng lưới thần kinh sâu. Ví dụ: Tất cả tương tác của bạn với Alexa và Google đều dựa trên deep learning (học sâu). Khi sử dụng chúng càng nhiều thì những thông tin mà chúng đưa ra sẽ có độ chính xác cao hơn. 
• AI tận dụng tối đa dữ liệu: Khi các thuật toán tự học thì dữ liệu chính là nguồn tài nguyên lớn. Chúng ta có thể sử dụng AI để tìm ra những nguồn dữ liệu chất lượng. Vai trò của dữ liệu giờ đây sẽ trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, nó có thể tạo ra những lợi thế cạnh tranh riêng cho doanh nghiệp trong việc thấu hiểu và đem lại sản phẩm, trải nghiệm tốt hơn trong tương lai.

4. Thách thức và hạn chế của trí tuệ nhân tạo 

Bên cạnh những vai trò mà AI đem lại, chúng cũng có những hạn chế và thách thức riêng. Trung tâm nghiên cứu Pew đã có cuộc khảo sát 10.260 người Mỹ vào năm 2021 về ý kiến của họ đối với AI. Kết quả cho thấy:

• 45% số người được hỏi đều có sự hào hứng và lo lắng về AI như nhau 
• 37% trong số đo cảm thấy lo lắng nhiều hơn
• 40% cảm thấy rằng những chiếc xe không người lái khi ứng dụng công nghệ AI là có hại cho xã hội

AI là công nghệ đem tới lợi ích để cải thiện năng suất và hiệu quả công việc, đời sống cho con người. Tuy nhiên, chi phí phát triển và khả năng máy móc tự động hóa là một con số khổng lồ. Thêm vào đó, việc ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo phát triển cũng là nguyên do dẫn đến mô số công việc có thể bị thay thế, thất nghiệp tăng cao.

Sự phụ thuộc của AI vào Big data đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền riêng tư. Các nhà nghiên cứu cho rằng, nếu không có các quy định phù hợp và giới hạn tự áp đặt, tình hình sẽ trở nên khó kiểm soát. 

5. Tương lai của trí tuệ nhân tạo

Tương lai của trí tuệ nhân tạo vô cùng khó đoán khi chính các nhà khoa học cũng đang có những sự tranh cãi về AI trong tương lai. Cuối năm 2018, chuyên gia AI nổi  tiếng quốc tế Stuart Russell đã đề cập đến “AI ở cấp độ con người” hay được gọi là “trí tuệ nhân tạo tổng quát” ( Artificial General Intelligence – AGI). Từ lâu, công nghệ này chỉ ở trong mức độ trí tưởng tượng của con người. Russell chỉ ra rằng hiện tại AI chưa được trang bị ngôn ngữ một cách đầy đủ. Chính điều này tạo nên sự khác biệt rõ rệt giữa AI và con người ở thời điểm hiện tại. Con người có thể dịch ngôn ngữ máy và hiểu đó, nhưng AI thì không thể. Tuy nhiên, nếu đạt tới điểm AI có thể hiểu ngôn ngữ của con người, hệ thống AI có thể đọc và hiểu mọi thứ từng được viết.

“Điều này sẽ giúp bạn truy vấn tất cả các kiến thức của con người và nó sẽ có thể tổng hợp, tích hợp và trả lời những câu hỏi mà con người chưa thể trả lời” – Russell nói.

Tuy nhiên, đó là tương lai xa hơn nữa của trí tuệ nhân tạo mà con người vẫn đang tiếp tục khai phá. Trong hiện tại và tương lai gần hơn, trí tuệ nhân tạo vẫn là một công cụ đắc lực hỗ trợ con người trong các hoạt động đời sống hay kinh doanh.